Als je niet weet wie je kan vertrouwen en wie jou kan verraden.
Als je er voor moet zorgen dat je kinderen hun mond houden. Letterlijk omdat je verstopt zit.
Of symbolisch omdat alles tegen je gebruikt kan worden.
Als je het onrecht in al je vezels voelt, maar je moet je conformeren om te kunnen blijven leven.
Als je de hele dag in de stressstand staat omdat je bij alles moet oppassen wat je doet.
Niet doet.
Zegt.
Niet genoeg uitspreekt.
Zelfs achteloos een punaise op het prikbord prikken kan levensgevaarlijk zijn. Want stel je voor dat je het precies op een krantenknipsel prikt over van de heerser van dat moment.
Als je niet meer mag laten blijken dat je ‘geheuld hebt’ met de vijand.
Als je geen feestelijke maaltijd kunt maken, omdat gewoonweg de producten niet in de winkel liggen.
Dan kun je de rest van je leven zorgen dat je altijd een kast vol zepen, en andere houdbare producten hebt, die in plaats van geld, als ruilmiddel ingezet kunnen worden.
Dan kun je een patroon ontwikkelen waarbij je je gevoelens onderdrukt en toon je een gelatenheid die een ander niet begrijpt.
Dan kan het zijn dat je je bij alles wantrouwend opstelt.
Dan kunnen er nog zo veel meer patronen zijn in gezet, die wij in onze huidige generatie niet kunnen plaatsen, maar die ons wel beïnvloeden.
Oorlog en onderdrukking kan op deze manieren nog generaties lang doorwerken.
Misschien begrijp je niets van je ouders.
Waarom zij zo terughoudend zijn.
Waarom (geen) eten weg te gooien zo’n belangrijk thema is.
Wat maakt dat ze zich niet durven uitspreken.
Misschien kun je het van je zelf niet plaatsen waarom je voelt dat je bepaalde dingen moet doen, of juist niet.
Ik mag nu zelf het genot en de vreugde beleven door moeder te zijn van drie kinderen. In hoeverre doe of laat ik nog dingen, voor mezelf, maar ook richting hen, die eigenlijk nog om bevrijding vragen?
Bevrijding van de oorlog zie ik bij velen nog steeds als actueel thema.
Zelfs in 2018.
[afbeelding via: https://isgeschiedenis.nl/nieuws/canadezen-bevrijden-nederland]